Şehitliği tespit eden, ?anakkale Savaşları konusunda araştırmalar yapan Askeri Tarih Uzmanı ?mer Arslan, 108 yıl ?nceki s?ng? h?cumuna ilişkin bilgiler aktardı.?
Yeni Zelanda Piyade Tugayı'na bağlı birliklerin, kilitlenen Arıburnu cephesini a?mak i?in 6-7 Ağustos 1915'teki Sarıbayır harekatıyla Conkbayırı zirvesine kadar ilerleyip, bu tepenin batı yama?larında tutunduğunu değerlendiren Arslan, T?rk savunması tarafından ?st ?ste yapılan takviye ve karşı taarruzların s?z konusu Yeni Zelanda birliklerini s?k?p, geriye atmaya yetmediğini s?yledi.
?
Arslan, Anafartalar Grup Komutanı Albay Mustafa Kemal'in, g?ney grubundan takviye olarak g?nderilen 28 ve 41. Alayların katılımıyla 8. T?men cephesinde bir s?ng? h?cumu yaparak Conkbayırı eteklerindeki d?şman birliklerini geri atmak istediğini belirterek, şunları anlattı:
''9 Ağustos 1915'te Arıburnu cephesini takviye etmek ?zere harekete ge?en 28. Alay'ın 1 ve 3. taburları ile bu alayın emrine verilen 70. Alay'ın 3. taburuyla saat 23.00'de K?rdere'ye geldi. 23 ve 28. Alayların taarruza hazırlanacakları mıntıkalar, arazi ?zerinde g?r?ş?ld?. Bu emir ?zerine askerlerin ?antaları sıhhiye ve istihkam hayvanları dışındakiler K?rdere'de bırakılarak ağırlıksız olarak devam edilen yolda alay, saat 03.00'te Conktepesi'ne ulaştı. 8. T?men tarafından g?sterilen yerde 1. Tabur birinci hatta d?rt sıra olmak ?zere, 3. Tabur ikinci hatta ve iki sıra oluşturuldu. Askere s?ng? taktırıldı, sağda 23. Alay da hazırlığı tamamladı. Saat 05.30'da alay komutanlarının aralarında kararlaştırdıkları işarete g?re, 23. Alay Komutanı Recai Bey, elinde tuttuğu k?reği ara vermeksizin yukarı aşağı ?ektirip indirerek h?cum işaretini verdi ve asker h?cuma kaldırıldı. Hep bir ağızdan 'Allah Allah' diyerek İngilizlere saldırdılar. Borazanlar durmaksızın h?cum havasını ?alıyorlardı.''
İngilizlerin bu baskıya fazla dayanamadığını, yaklaşık 20 dakika sonra Conktepesi ?n?ndeki iki siperin ele ge?irildiği bilgisini veren Arslan, ''28. Alay 3. Tabur, 1. Tabur'u takviye etti. Alay Komutanı Hunker Bey, tekrar alayı h?cuma kaldırdı ve bir hamlede Şahinsırt geri alındı. B?t?n bu s?ng? h?cumu ve siperlerin geri alınması, m?ttefiklerin geriye atılması yarım ila bir saat s?rd?.'' dedi.
Arslan, 28. Alay'ın, bağlı olduğu 10. T?men Komutanlığı'nca 10 Ağustos'ta g?sterdiği kahramanlığı nedeniyle takdir edildiğini, 2. Ordu ve G?ney Grup Komutanı Vehip Paşa'nın da 28. Alay'a tebriklerini ilettiğini, 28. Alay'ın Conkbayırı'nda g?stermiş olduğu kahramanlığın devlet katında da karşılık g?rd?ğ?n?, 28 Eyl?l 1915 tarihli iradeyle alay sancağına altın ve g?m?ş imtiyaz madalyası takıldığını dile getirdi.
8. T?men 5 bin 679 zayiat verdi
?mer Arslan, T?rk ordusunun, sadece 8. T?men cephesinde 10 Ağustos 1915 tarihinde 5 bin 679 zayiat verdiğine işaret etti.
8. T?men'de en fazla zayiatı veren 23. Alay'ın bir g?nde 2 bin 73 askerinin savaş dışı kaldığını aktaran Arslan, ''28. Alay 1673, 24. Alay 1326 ve 41. Alay ise 607 zayiat vermiştir.'' dedi.?
Arslan, 10 Ağustos'taki s?ng? h?cumunda Conkbayırı ?zerinde tahkimatla birlikte defin faaliyetinin de hız kazandığını bildirdi.
8. T?men Komutanı Ali Rıza Bey'in emriyle, kuzey grubundan g?nderilen amele b?l?ğ? ve 8. T?men Sıhhiye B?l?ğ?'n?n ?zellikle geceleri definle meşgul olduğunu, Albay Ali Rıza Bey'in defin işlemlerinin istenen şekilde devam etmediğini g?r?p, 11 Ağustos'ta mıntıka komutanlıklarını ''Yarın sabaha kadar mıntıkada kokuşmuş, ??r?m?ş ş?heda ve d?şman cesetleri g?rmeyeceğim.'' diyerek ikaz ettiğini belirten Arslan, m?mk?n olduğu kadar hızlı bir defin s?reci yaşanıp, bazı bomba ?ukurları ve siperlerin defin i?in kullanıldığını s?yledi.
Arslan, ?anakkale Muharebeleri'nin en kritik ?neme sahip b?lgelerinden olan Conkbayırı'nda binlerce şehit verilmesine rağmen bu civarda bir şehitliğin bulunmayışının yıllarca soru işareti olarak kaldığını, bu konudaki en ?nemli referans olan Şevki Paşa haritasında dahi Conkbayırı b?lgesinde herhangi bir şehitliğin işaretlenmemiş olmasının sorunu daha da karmaşık hale getirdiğini kaydetti.
Sorumuzun cevabını krokide bulduk
Askeri Tarih Uzmanı Arslan, 1000'e yakın arşiv belgesi ?zerinde ?alışırken sorunun cevabını 28. Alay harp cerideleri i?erisindeki bir krokide bulduklarını dile getirdi.
S?z konusu krokide şehitliğin ''28. Alay meşhedi'' olarak g?sterildiğini anlatan Arslan, ''Krokiyi, b?lgenin hava fotoğrafı ?zerinden eşleştirdiğimizde bu alanın Conkbayırı ile 261 rakımlı tepe arasında, Sazlıdere'ye bakan yama?larında olduğu tespit edilmiştir. Yani 10 Ağustos 1915'te yapılan s?ng? h?cumunda, 28. Alay'ın bulunduğu ve daha sonra 28 Tepesi adını alacak b?lge civarında.'' diye konuştu.
Arslan, şehitliğin bulunduğu alanın, Mustafa Kemal Atat?rk'?n 25 Nisan'da geri ?ekilen T?rk askerleriyle karşılaşarak, s?ng? taktırdığı yere, 10 Ağustos'ta savaşı idare ettiği ve saatinin par?alanarak belki de hayatını kurtardığı yerlere de olduk?a yakın bir konumda bulunduğunu s?yledi.
S?z konusu b?lgede yapılan arazi et?t ?alışması sırasında tespitlerini kanıtlayacak nitelikte insan kemikleri, kafatasları, mezar formunda taş yığınları ve şahideler g?rd?klerine işaret eden Arslan, s?zlerini ş?yle tamamladı:
''Bu s?re?te Conkbayırı şehitlerinin ebedi istirahatgahları tespit edilirken, ilk kez m?stakil bir alay şehitliğinin varlığı da g?n y?z?ne ?ıkarılmış oldu. ?anakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığına konuyla ilgili m?racaatta bulunularak, bu alanın jeoradar taramasının yapılıp şehitlik tespitinin tescili ve ihyası talep edilmiştir. ?alışmalarım sırasında desteğini esirgemeyen kıymetli danışman hocam Dr. ?ğretim ?yesi Barış Borlat'a ve Emekli Albay Murat Armutak'a teşekk?r? bir bor? bilirim. ?anakkale muharebelerinin en kritik noktalarından birisi olan ve 'vatanın kilidi' olarak nitelendirilen Conkbayırı'nda şehit d?şen Mehmet?iklerimizin mezarlarının ihya edilmesi, kahramanlarımıza karşı minnet borcumuzdur. Bu t?r ?alışmaların artarak devam etmesini ve Cumhuriyetimizin 100. yıl d?n?m?nde sahipsiz, kaderine terkedilmiş bir tek şehit kabrinin dahi kalmamasını temenni ediyoruz.''