Üzülmez, kitabında Kuzey Mezopotamya’yı da içine alan geniş bir tarihsel çerçevede Hilar’ın geçmişine ışık tutuyor. Yerleşim yerinin seçilme nedenlerinden, mağaralarının tarihsel işlevlerine; Hilar ve çevresinde yapılan arkeolojik kazılardan elde edilen bulgulara kadar pek çok konuda detaylı bilgiler sunuyor. Özellikle Çayönü kazıları üzerinden günümüzden yaklaşık 10 bin yıl önce yaşamış insan topluluklarının yaşam biçimleri, beslenme alışkanlıkları, barınma yöntemleri, toplumsal ilişkileri, inanç sistemleri ve mülkiyet anlayışları gibi konular arkeolojik veriler ışığında ele alınıyor.
Kitabın hazırlanma sürecinde çok sayıda kaynaktan yararlanan Üzülmez, yalnızca yazılı belgelerle yetinmeyip Hilar Köyü, Ergani ve Diyarbakır’da yaşayan bölge halkıyla birebir görüşmeler de gerçekleştirdiğini belirtiyor. Ayrıca, Çayönü'nün tarihsel önemi üzerine önemli değerlendirmelere de yer veriyor.
Kitabın sonunda, Amerikalı araştırmacı Ellsworth Huntington’un 1903 yılında Hilar’da yaptığı incelemelere dayanarak kaleme aldığı “The Hittite Ruins of Hilar, Asia Minor” başlıklı yazının Türkçe çevirisi ile Hilarlı Şerafettin Güneli’ye ait “Zağros Yöresinde Değiştirilen Tarihî Yer İsimleri” başlıklı yazı da yer alıyor.
Yeni baskısıyla raflardaki yerini alan On Bin Yıllık Tarihin Tanığı HİLAR, 4-6 Ekim 2025 tarihleri arasında Diyarbakır’ın Ergani ilçesinde Ergani Belediyesi tarafından düzenlenecek olan 2. Tarih, Kültür ve Gastronomi HİLAR Festivali kapsamında okurlarla buluşacak. Müslüm Üzülmez’in katılımıyla düzenlenecek imza günü ve kitap tanıtımı etkinliği, festivalin önemli duraklarından biri olacak.
