Şanlıurfa’nın Viranşehir ilçesinde, yüzyıllardır toprağın altında gizlenen tarihi bir inanç yapısı daha gün yüzüne çıkarıldı. Akkese (Hanefiş) Mahallesi’nde yer alan kaya kilisesi, Şanlıurfa Valiliği öncülüğünde yürütülen kültürel miras çalışmaları kapsamında tespit edilerek Şanlıurfa Kültür Envanteri’ ne kaydedildi.

Akkese Mahallesi’nin yaklaşık 500 metre güneyinde, eski bir dere yatağına yakın konumda bulunan kaya kilisesi, mimari özellikleri ve korunmuş yapısıyla dikkat çekiyor. Tek nefli olarak inşa edilen yapı; iç avlu, pastoforion odaları ve arcosolium mezarlarıyla dönemin Hristiyan inanç yapısına dair önemli ipuçları taşıyor.

Kilisenin güneyden ulaşılan giriş kısmı, dikdörtgen planlı bir avlu ile başlıyor. Bu alandan kuzey yönüne doğru ilerleyen iki dikdörtgen açıklık, ana ibadet mekânına geçişi sağlıyor. Giriş kapılarının üstünde yer alan kare pencereler ise yapıya hem işlevsel hem estetik bir görünüm kazandırıyor.

Naos (ana ibadet mekânı), doğu cephesinde dışa taşkın bir apsisle sonlanıyor. Yarım daire formundaki apsis, kemer profilleri ve Korint tarzı başlıklarla süslenmiş. Batı cephesinde ise iki arcosoliumlu sanduka mezar yer alıyor.

Uzmanlara göre, bu yapı yalnızca bir ibadet yeri değil; aynı zamanda bölgenin kültürel hafızasını yansıtan önemli bir miras. Urfa taşlarının oyulmasıyla inşa edilen bu kilise, sessizce geçmişin izlerini günümüze taşıyor.

Konuya ilişkin açıklama yapan Şanlıurfa Valisi Hasan Şıldak, kültürel değerlerin gün yüzüne çıkarılmasının önemine vurgu yaptı. Vali Şıldak, “Şanlıurfa, tarih boyunca pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış köklü bir şehir. Bu tür yapıların tespit edilip korunması, hem tarihimizle bağ kurmamızı sağlıyor hem de turizm ve kültürel kalkınmaya katkı sunuyor,” ifadelerini kullandı.

Geç Antik Çağ’dan Günümüze Ulaşan Miras

Akkese Kaya Kilisesi, Geç Antik Çağ ile Erken Bizans Dönemi’ne tarihleniyor. Bu dönem, milattan sonra 4. ila 7. yüzyıllar arasını kapsamaktadır. Şanlıurfa ve çevresi, bu süreçte Hristiyanlığın yayılma merkezlerinden biri olmuş; mağara ve kaya kiliseleri bu dönemde sıkça inşa edilmiştir.

Yerel taş malzemenin oyulmasıyla oluşturulan yapı, tek nefli plan, pastoforion odaları ve iç avlu düzeni gibi mimari özellikler taşımaktadır. Bu tür kiliseler genellikle küçük yerleşimlerin ibadet ihtiyaçlarını karşılamak üzere yapılmış, zamanla terk edilmiş veya doğal yollarla toprak altında kalmıştır.

Akkese Kaya Kilisesi’nin envantere dâhil edilmesiyle birlikte, korunma ve gelecek nesillere aktarım süreci de başlatılmış oldu.