Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı Aralık ayı bütçe verilerine göre; Kasım 2021’de 32 milyar TRY fazla vermiş olan merkezi yönetim bütçesi Aralık 2021’de 145,7 milyar TRY (10,8 milyar USD) açık vermiştir. Bütçe geçtiğimiz senenin aynı döneminde 43,3 milyar TRY açık vermişti. Aylık Bütçe Gerçekleşmeleri Raporu’nda belirtildiği üzere, Aralık 2020’de 38,4 milyar TRY olan faiz dışı açık, Aralık 2021’de 136,8 milyar TRY faiz dışı açık olmuştur. Gelirler Aralık 2020 – Aralık 2021 arasında %40 artarak 135,1 milyar TRY’ye yükselerek, %36,08 tüketici enflasyonundan arındırıldığında reel olarak hafif bir artış gösterdi. Genel devlet harcamaları ise aynı dönemde %100,9 artarak 280,8 milyar TRY’ye ulaştı. Faiz hariç harcamalar, Aralık'ta ikiye katlanarak 271,9 milyar TRY’ye ulaştı. Artışta %1.039 artışla 60,3 milyar TRY’ye yükselen krediler ve %92,8 artışla 101,4 milyar TRY’ye yükselen cari transferler etkili oldu.
Aralık 2020-21 dönemleri karşılaştırmalı bütçe giderleri ve vergi gelirleri… Kaynak: Hazine ve Maliye Bakanlığı, Bloomberg
2021 kümülatif verilerine baktığımızda ise; Ocak – Aralık döneminde bütçenin 192,2 milyar TRY açık verdiği görülmüştür. Geçen yılın 12 aylık döneminde 175,3 milyar TRY açık vermiş olan bütçenin geçen yıla göre daha olumsuz bir görüntü sergilediği görülmektedir. Ocak – Aralık 2020’de 41,3 milyar TRY faiz dışı açık verilmişken, bu yıl 11,4 milyar TRY faiz dışı açık gerçekleşmiştir. Bütçe gelirleri Ocak – Aralık 2020 ile Ocak – Aralık 2021 arasında %36,8 artarak 1.407,4 milyar TRY olurken, bütçe giderleri ise aynı dönemde %32,9 artarak 1.599,6 milyar TRY olmuştur. Benzer dönemde vergi gelirlerindeki artış %39,8 olarak gerçekleşerek 1.164,8 milyar TRY olmuştur. Faiz hariç bütçe giderleri ise %32,6 oranında artışla 1.418,8 milyar TRY olarak gerçekleşmiştir.
Hazine, Aralık ayı için 92,1 milyar TRY nakit bütçe açığı ve 84,8 milyar TRY faiz dışı açık verdi. Türkiye 2021'de 142,1 milyar TRY nakit bütçe açığı verdi. Türkiye'nin merkezi yönetim bütçesi, lira için on yılların en çalkantılı ayının ve genellikle güçlü bir vergi geliri dönemi olan Kasım ayındaki fazlalığın ardından Aralık ayında rekor bir açık verdi. Bütçe gelirlerindeki artış, Aralık ayındaki %42 oranında artan vergi gelirlerinden desteklenirken; alt kalemler itibariyle dolaysız vergi gelirlerinin ve kurumlar vergisinin artan katkısı izlenmektedir. Borç yeniden yapılandırmalarında da Aralık ayında yüksek katkı devam etti. Geçen yılki pandemi yeniden yapılandırmalarının bu yıl gerçekleşen ödemeleri nezdinde bu senenin vergi gelirleri performansı önemli ölçüde olumlu etkilenmiştir. 2022 yılında yapılandırmalardan kaynaklı bu bir seferlik etki elemine olabilir.
Artan enflasyon ve azalan alım gücünün tüketim üzerinden alınan vergilere olumsuz etki yapacağını düşünüyoruz. Tüketim bazlı vergilerde KDV ve ÖTV gelirlerinden, vergi oranlarında ciddi artış ve yeniden değerleme olmasına rağmen, azalan birim tüketim olumsuz katkı verecektir. Büyüme dinamiklerinde bazı aşağı yönlü riskler ve enflasyonda artış öngörüyoruz ve bunun iç tüketime yansımasını bekliyoruz. Gelir üzerinden alınan vergilerde de azalan bir katkı öngörebiliriz. Hükümetin asgari ücret tutarına kadar olan kısımları vergiden muaf etmesi, bu kalemden gelen gelirlerde azalış etkisi görülmesine neden olabilir.
Devlet organları, ödenekler kapsamında Aralık ayında daha fazla harcama eğiliminde ve bu da maliye üzerinde ekstra baskı oluşturuyor. Aralık ayındaki gider artışlarında bazı KİT’lere yapılan borç harcamalarının da öne çıktığı görülüyor. Kamuda tasarruf tedbirlerinin özellikle mal ve hizmet alımları noktasında bütçe giderlerine yapacağı etkiyi izlemeye devam edeceğiz. Devlet borç ödemelerinde, faiz etkisini genel bütçe giderleri üzerinde özellikle dış borçlanma tarafında daha yüksek görebiliriz. Mali politikalardaki geniş tandans ile borçlanma gereğinde artış, önümüzdeki yıllar için ortaya konan %5-5,5 patikasında büyüme hedeflerinin sağlanması noktasında sürebilir.
OVP’de bütçe açığı/GSYH hedefleri 2022 için %3,5, 2023 için %3,2 ve 2024 için %2,9 olarak öngörülmüştür. Bizim beklentimiz, bu yıl %3,5 hükümet hedefinin altında gerçekleşen bütçe açığı/GSYH oranında önümüzdeki yıl %3,6’lık oranın sağlanması, 2024 yılından itibaren ise bütçe açığının milli gelire oranının %2,6 seviyesine düşmesi yönündedir. OVP’de söz konusu hedefler 2021 ve 2022 için %3,5, 2023 için %3,2 ve 2024 için %2,9 olarak öngörülmüştür. Geniş mali politika tandansında artabilecek hükümet harcamalarını bütçe dengesi hedefleri yönünde ters yönlü risk olarak görüyoruz.
Kaynak Tera Yatırım-Enver Erkan
Hibya Haber Ajansı
