“2?C’lik bir ısınmada, denizel biyolojik ?eşitliliğe ev sahipliği yapan mercanların y?zde 99’unun yok olacağı ?ng?r?l?yor” diyen TEMA Vakfı Y?netim Kurulu Başkanı Deniz Ata? yaratılan tahribatı durdurmak ve biyolojik ?eşitliliği yeniden inşa edebilmek i?in atılması gereken adımları sıraladı.
Birleşmiş Milletler (BM) tarafından her sene 2 Mayıs’ta kutlanan D?nya Biyolojik ?eşitlilik G?n?’n?n bu yılki teması “Uzlaşmadan Eyleme: Biyolojik ?eşitliliği Yeniden İnşa Et” oldu.
Karasal ekosistemlerin y?zde 77, denizlerin y?zde 87’si insan etkisi altında
TEMA Vakfı Y?netim Kurulu Başkanı Deniz Ata?, d?nyadaki t?m canlıların ve ekosistemlerin birbirleriyle etkileşim i?erisinde olduğunun altını ?izerek “Bug?n t?kettiğimiz meyve, sebze, kahve, kakao, badem, kiraz, erik, incir, ayva, elma gibi ?nemli ?ok sayıda tarımsal ?r?n, arılar ve ?ok sayıda b?cek t?r?n?n katkıları ile ?retilebiliyor. Ayrıştırıcı canlılar ile doğada atıklar geri d?n?ş?yor, kirlilik ?nleniyor. Deniz ve kara ekosistemlerindeki canlılar, insan kaynaklı yıllık karbon salınımının %60'ını atmosferden geri alıyor” diye konuştu.
Ancak g?n?m?zdeki insan faaliyetlerinin d?nyadaki canlıların yaşam haklarını tehdit ettiğini belirten Deniz Ata?, “Bug?n, buzul alanlar hari? karasal ekosistemlerin y?zde 77, denizlerin ise y?zde 87’si insan etkisi altında. Ne yazık ki gezegen ve insanlık i?in yaşamsal ?nemi tartışmasız olmasına rağmen, yoğun kentleşme, madencilik, doğal alanların tahribi, sulak alanların yok olması, su ve hava kirliliği, orman yangınları, tarım kimyasallarının (pestisitlerin) kontrols?z ve yoğun kullanımı, bilin?siz avlanma, iklim krizi ve farkında olmadan doğaya bulaştırdığımız işgalci t?rler nedeniyle biyolojik ?eşitlilik hızla yok oluyor” ifadelerini kullandı.
Isınma s?rerse mercanlar tamamen yok olacak
BM iklim değişikliği tahminlerine g?re, 3?C’lik k?resel ısınma sonucu karada yaşayan memelilerin y?zde 41’inde yarı yarıya habitat kaybı olabileceğini kaydeden Ata?, “Karasal iklime g?re daha kırılgan olan denizel ekosistemlerde ise mercan resifleri iklim krizi ve ?evresel kirlilik sebebiyle son 150 yılda neredeyse yarı yarıya azalmış durumda. Ayrıca 2?C’lik bir ısınmada, denizel biyolojik ?eşitliliğe ev sahipliği yapan mercanların y?zde 99’unun yok olacağı ?ng?r?l?yor. BM H?k?metlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) tarafından yayınlanan 2023 tarihli 6’ncı Değerlendirme Raporu’nda; insan faaliyetlerinin d?nya atmosferinin dengesini bozduğu, k?resel ortalama sıcaklıkta artışa yol a?tığı ve bu artışın da mevcut ekosistem dengesini bozarak canlı t?rlerinin b?y?k bir b?l?m?n? tehdit ettiği kesin bir bi?imde belirlendi” dedi.
Eşsiz ?eşitliliğe sahip ?lkemizde korunan alanlar yetersiz
Biyolojik ?eşitlilik konusunda T?rkiye’nin konumuna da değinen Ata?, “?? ?nemli bitki coğrafyası ?zerinde bulunan nadir ?lkelerden biri olan ?lkemiz, bir kıtanın sahip olduğu sayıda t?r ?eşitliliğini barındıracak kadar zengin. 3 bin 497’si endemik olmak ?zere, 12 bine yakın bitki t?r?ne ev sahipliği yapan T?rkiye t?r zenginliğine paralel olarak, yaşam alanları yani habitat ?eşitliliği a?ısından da Avrupa kıtasına kıyasla son derece eşsiz. ?Fakat T?rkiye’de korunan alanların sayısı ve b?y?kl?ğ? ekosistem ve t?r ?eşitliliğiyle doğru orantılı değil. Korunan alanların ?lke y?z ?l??m?ne oranı yaklaşık y?zde 8,69. Dahası, T?rkiye’nin doğa koruma mevzuatında giderilmesi gereken eksikler ve yetki ?atışmaları bulunuyor. ?lkemiz sahip olduğu y?ksek ?eşitliliğe ve korunan alanlarla ilgili son yıllardaki artışa rağmen d?nya ?l?eğinde biyolojik ?eşitlilik ve habitat kategorisindeki sıralamada 180 ?lke arasından 178’inci sırada yer alıyor. Bu durum, ?lkemizdeki biyolojik ?eşitliliği korumak i?in ?ok ciddi bir ?aba g?sterilmesi gerektiğini ortaya koyarken 2023 yılında 16’ncısı Antalya’da yapılması planlanan BM Biyolojik ?eşitlilik S?zleşmesi Taraflar Konferansı Toplantısı bu konudaki ilk b?y?k adımın atılması i?in bir fırsat oluşturuyor” şeklinde konuştu.
Korunan alanların oranı y?zde 30 seviyesine ulaştırılmalı
Kaybedilen biyolojik ?eşitliliğin geri kazanılabilmesi i?in atılması gereken adımları sıralayan Ata?, “Fosil yakıtların kullanımından vazge?ilmeli ve yenilebilir enerji kaynaklarının kullanımı yaygınlaştırılmalı. Arazi tahribatı engellenmeli, arazi tahribatına karşı ?ok sıkı koruyucu tedbirler alınmalı. Tahrip olan arazilerde restorasyon ?alışmaları y?r?t?lmeli, bu ?alışmalara toplumsal katkı sağlayacak teşvikler sağlanmalı. S?rd?r?lebilir ormancılık, s?rd?r?lebilir mera y?netimi ve tarım ?alışmaları yaygınlaştırılmalı. Doğal t?rlerle ağa?landırma ve erozyon kontrol ?alışmaları yapılmalı, denizlerde aşırı avlanma ?nlenmeli, t?rlerin kaybına neden olan bitki toplama gibi faaliyetler kontrol altına alınmalı. T?ketim alışkanlıkları değiştirilmeli, her bir t?ketimin doğaya bir y?k olduğu unutulmamalıdır” diyerek korunan alanların oranının Birleşmiş Milletler kararlarında yer alan y?zde 30 seviyesine ulaştırılması gerektiğini bir kez daha vurguladı.
Ata?, “Unutulmamalı ki bug?n doğada yarattığımız tahribat gelecek kuşakların yaşamını kısıtlayacak k?t? bir miras anlamına geliyor. Bu izleri ortadan kaldırmanın yolu her bir canlının yaşadığı doğal ortamları korumak, tahrip edilen ekosistemleri restore etmek ve gelecek kuşaklara daha yaşanabilir bir d?nya bırakmaktan ge?iyor” diyerek s?zlerini tamamladı.
?
