Stagflasyon, stagnasyon (durgunluk) ve enflasyonun aynı zamanda görüldüğü durumu ifade eder. Ekonomide stagflasyon olduğu dönemlerde piyasa durgundur ve fiyatlar yükseliştedir. Stagflasyon zamanlarında durgunluk ve fiyat yükselişini işsizlik oranındaki artış takip eder.
1970 yılında İngilizcede stagnation (stagnasyon, gayri safi millî hasıla hızının ortalamadan daha düşük bir hızda büyümesi) ile inflation (enflasyon, fiyatlar genel düzeyinin sürekli ve hissedilir artışı) kelimelerinin birleşmesinden türetilmiştir.
Hem Klasik İktisat Teorisi'nde hem de Keynesyen Teori'de stagflasyon, paradoksal bir durumdur (normalde enflasyon ve işsizlik oranı arasında ters orantı mevcuttur biri düşerken diğeri yükselir; ancak stagflasyon ortamında her ikisi de yükselmektedir).
Her iki kuram çerçevesinde açıklanması olanaksızdır. Ekonomilerde enflasyonun ortaya çıkması, toplam talebin toplam arzı aşacak derecede artması sonucudur.
Toplam arz, toplam talepteki artışı karşılayamamaktadır çünkü ekonomide, istihdam edilerek üretimi artıracak iş gücü kalmamıştır, ekonomi tam istihdamdadır. Oysa durgunluk, istihdamın düşmesidir.
Stagflasyon neden olur?
Sebeplerini net bir biçimde ortaya koymak çok kolay olmamakla birlikte stagflasyon durumları çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir. Stagflasyonun ilk örneklerinden birinin 1970’lerde yaşanan petrol krizi olduğunu düşünen iktisatçılar vardır.
Buna göre, petrol krizinin yaşanması ardından petrol fiyatlarının petrol ihraç eden ülkeler tarafından arttırıldığı ve bu nedenle stagflasyon yaşandığına dair görüşler mevcuttur. Petrol fiyatlarında yaşanan bu artışın dünya genelinde bir resesyona neden olduğu da bu görüşler arasındadır. Resesyon ekonomik büyümenin negatif olduğu durumu ifade eder.
Stagflasyon nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
Tüketim oranının ve fiyatların artması,
Para arzının üretimden daha fazla olması,
Yanlış maliye ve para politikaları uygulanması,
Döviz kurlarındaki istikrarsızlık,
Finansal krizler.
Stagflasyon olursa ne olur?
Ekonomide stagflasyon görülmesi, para piyasalarında birçok olumsuz duruma sebep olur. Ayrıca işsizlik oranında artış görülmesinin bir nedeni de oluşan stagflasyon durumudur. İşsizlik oranı arttıkça piyasalardaki fiyatlar da artar. Para piyasalarında durgunluk ve enflasyon durumunun aynı anda gerçekleşmesi ile oluşan stagflasyon sonuçları şu şekildedir:
İşsizlik oranlarında artış görülür.
Döviz kurunda istikrarsızlık oluşur, bu istikrarsızlığa bağlı olarak türlü spekülatörler çıkar.
Enflasyonda yaşanan artış yatırımların yavaşlamasına neden olur.
Hükûmetler, tüketimi azaltma hedefi ile bazı önlemler alır.
Geçim malzemelerinin fiyatlarında artış görülür.
Maliyetler artar. Dış ticaret uzmanı Suat Elibüyük